تمامي امور دانشجويان عزيز

از آنجا كه انسان يك موجود اجتماعى است جامعۀ بزرگى كه در آن زندگى مى‏كند از يك نظر همچون خانۀ او است و حريم آن همچون حريم خانه او محسوب مى‏شود؛ پاكى جامعه به پاكى او كمك مى‏كند و آلودگى آن به آلودگيش و در دین اسلام با هر كارى كه جو جامعه را مسموم يا آلوده كند شديداً مبارزه شده است.

معنای لغوی اشاعه فحشاء

اشاعه در لغت يعني چيزي را شيوع دادن و منظور از فحشاء افعال يا گفتارى است كه قباحت و زشتى آنها بسى بزرگ و آشكار است؛ يعني قبح و زشتي آنها في حد نفسه بيّن و ظاهر است و نزد شرع و عرف زشتي‌اش معلوم و مشخص است.[1]

معنای اصطلاحي اشاعه فحشاء

اشاعۀ فحشاء در نگاه انديشمندان اسلامي به هر كار يا فعلي اطلاق مي‌شود كه گناه و معصيتي را در جامعه و در ميان آحاد مردم ترويج دهند و ناگفته معلوم است كه چنين افرادي غالباً در پي كشاندن اجتماع از مسير بندگي و پاكي بسوي مرداب گنديدۀ زشتي و نادرستي هستند. اين تعبير، مفهوم وسيعى دارد كه هر گونه نشر فساد و اشاعه زشتيها و قبائح و كمك به توسعۀ آن را شامل مى‏شود.

البته كلمه" فاحشه" يا" فحشاء" در قرآن مجيد غالباً در موارد انحرافات جنسى به كار رفته است ولى از نظر مفهوم لغوى چنان كه «راغب» در «مفردات» گفته است «فحش» و «فحشاء» و «فاحشه» به معنى هر گونه رفتار و گفتارى است كه زشتى آن بزرگ باشد و در قرآن مجيد نيز گاهى در همين معناى وسيع استعمال شده است مانند: «كسانى كه از گناهان بزرگ و از اعمال زشت و قبيح اجتناب مى‏كنند...[2]».

اشاعه فحشاء از منظر قرآن و روايات

در قرآن كريم تنها گناهي كه حتی دوست داشتن آن ولو اينكه به منصۀ ظهور و بروز نرسد داراي عذاب بوده و وعدۀ عقاب درباره‌اش داده شده است همين گناه اشاعۀ فحشاء مي‌باشد آنجا كه خداوند مي‌فرمايد:

« كسانى كه دوست دارند زشتيها در ميان مردم با ايمان شيوع يابد عذاب دردناكى براى آنها در دنيا و آخرت است و خداوند مى‏داند و شما نمى‏دانيد.»[3]

در روايات نيز به اين مسأله اشاره شده و به شدت از آن نهي شده است. امام صادق (عليه السلام) فرمود:

« كسى كه آن چه را درباره‏ى مؤمنى ببيند يا بشنود و براى ديگران بازگو كند جزو مصاديق اين آيه (سوره يوسف آيه 19) است. »[4]

محمّد بن فضل به حضرت امام موسى كاظم(ع) عرض كرد: «فدايت شوم از يكى از برادران دينى‏ام خبرى به من مى‏رسد كه آن را ناخوش دارم و چون از خود او مى‏پرسم انكار مى‏كند و حال آنكه جمعى از افراد مورد اطمينان آن را به من خبر داده‏اند. امام فرمود: اى محمّد! چشم و گوش خود را درباره برادر مسلمانت تكذيب كن و اگر پنجاه نفر در نزد تو شهادت دهند قول او را تصديق و آنها را تكذيب كن و چيزى را به ضرر وى شايع مكن كه سبب خوارى و ريختن آبروى او باشد و در نتيجه از كسانى باشى كه خدا درباره آنها ـدر سوره نور آيه 19- مى‏فرمايد:

«كسانى كه دوست دارند كه كار بد در ميان مؤمنان شيوع يابد عذابى دردناك دارند».[5]

اقسام اشاعه فحشاء

ذكر اين نكته لازم است كه " اشاعه فحشاء" اشكال مختلفى دارد:

- دروغ و تهمتى را دامن بزند و براى اين و آن بازگو كند.

- مراكزى كه موجب فساد و نشر فحشاء است به وجود آورد.

- وسائل معصيت را در اختيار مردم بگذارند و يا آنها را به گناه تشويق كنند.

- پرده حيا را بدرند و مرتكب گناه در ملاء عام شوند. همه اينها مصداق "اشاعه فحشاء" است؛ چرا كه مفهوم اين كلمه، وسيع و گسترده مى‏باشد.[6]

آثار اشاعه فحشاء

اشاعه فحشاء داراي آثار ناگواری است كه به تعدادی از آنها اشاره مي‌شود:

اولاً: آبروى مسلمانى ولو گناهكار باشد بايد محفوظ بماند (مگر اينكه در نزد حاكم شرع از راه ادله شرعيه جرم او به اثبات برسد كه باز هم آن شخص بعد از اجراى حد و يا تعزير، شخص محترمى خواهد بود) بنابراين آبروى مسلمانى ولو گناهكار را نمى توان در معرض تهديد قرار داد ولي با اشاعه فحشای کسی آبروي او در بازار لاابالي گري تباه مي‌شود.

ثانياً: وقتى كسى گناه فردی يا گروهي را براى افراد ديگر نقل مى‌كند قباحت و زشتى گناه در نظر مردم كم كم زايل مى‌شود و حفظ ظاهر جامعه از آلودگيها -كه خود سد بزرگى در برابر فساد بود- با اشاعۀ فحشاء و نشر گناه شكسته مي‌شود و اين سد شكسته شده، گناه را كوچك مى‏كند و آلودگى به آن را ساده مى‌سازد و به مساله‌اى رايج و عادى تبديل مى‌گردد تا اينكه منجر به گناهان علنى می‌شود.

در حديثى از پيامبر اسلام(ص) مى‏خوانيم:

«كسى كه كار زشتى را نشر دهد همانند كسى است كه آن را در آغاز انجام داده است».[7]

ثالثاً: وقتى انسان، گناه كسى را پشت سر او باز گو كرد حسب قوانين شرعى مرتكب غيبت شده است (مگر اينكه آن گناه طورى علنى باشد كه فسق آن گناهكار واضح و روشن گردد).

رابعاً: براساس روايات ديني هر كس گناهي را در جامعه نهادينه سازد هر موقع كه كسي مرتكب آن شود وي نيز در عقوبت آن شريك خواهد بود. بنابراين او در روز قيامت هنگامي كه نامۀ اعمالش را به دستش دهند گناهاني را در آن مي‌يابد كه خود مرتكب آنها نشده است ولي بخاطر انجام ديگران وي نيز در تبعات آنها شريك شده است.

زمينه هاي اشاعه فحشاء

زمينه‌هاي شايع در ميان مردم براي اشاعۀ فحشاء متعدد است كه به گوشه‌هايي از آنها اشاره مي‌شود:

1ـ ترك امر به معروف و نهي از منكر

اگر از اول جلو منكر گرفته نشود و مردم ساكت بمانند پى در پى خطراتى را به دنبال خواهد داشت؛ زيرا شيطان گام به گام جلو مي‌آيد به همين خاطر در قرآن كريم مردم از آن برحذر داشته شده‌اند.[8] با بي‌تفاوتي نسبت به منكرات، گناهان در جامعه عادي مي‌گردد. آنگاه بتدريج مردم به آن راضي شده مرتكب آن مي‌شوند و در پي اصرار بر آن، دل قساوت پيدا مي‌كند و ديگران را نيز به آن دعوت كرده براي نشر آن سرمايه گذاري مي‌كنند.[9]

2ـ افشاء اسرار مومنين

بعضى‌ها تا متوجه مسأله خلافى از كسى مى‌شوند آن را در بوق مى‌كنند و با داد و فرياد به گوش همه مى‌رسانند، عدۀ كثيرى را از جريان مطلع مى‌سازند و تازه از كار خودشان راضى هستند و تصور مى‌كنند كه كار آنها كارى مطابق شرع است، در حالى كه مسلما خلاف شرع است.

3ـ اختلاط بين زن و مرد

ناگفته پيداست كه از زمينه‌هاي اشاعۀ فحشا همين خلوت كردن زن و مرد اجنبى و اختلاط آنها در محل كار و دانشگاه و بيمارستان و مراكز عمومى ديگر است.

4ـ بى‏حجابى و بدحجابى

اگر كمي فكر كنيم درخواهيم يافت كه بي‌بند و باري، چشم چراني، خود را آرايش كردن و به مردم نشان دادن، كليد شعله ور شدن هوسها، دامها، فحشاء و انواع روابط نامشروع خواهد شد كه ضربه‌هاي علمي و اخلاقي و خانوادگي آن بر كسي پوشيده نيست.[10]

راهكارهاي مقابله با اشاعۀ فحشاء

اصولا گناه همانند آتش است؛ هنگامى كه در نقطه‏اى از جامعه اين آتش روشن شود بايد سعى و تلاش كرد كه آتش خاموش، يا حداقل محاصره گردد اما اگر به آتش دامن زنيم و آن را از نقطه‏اى به نقطه ديگر ببريم حريق همه جا را فرا خواهد گرفت و كسى قادر بر كنترل آن نخواهد بود.

حال براي مقابله با اين رذيلۀ ناپسند دو راه علمي و عملي بيان مي‌شود:

علاج علمي به اين است كه انسان در آيات و رواياتي كه در مذمت اين گناه بيان شده با ديدۀ عبرت بنگرد و ببيند كه كدام مسلماني راضي مي‌شود در جامعه‌اي كه پيامبر اكرم(ص) و اوصياء الهي او در مسير پاكسازي آن بودند خلاف مسير آنها گام بردارد. از طرف ديگر خوب بيانديشد كه كدام زندگي زيبا و دلنشين است: زندگاني در جامعه‌اي كه خوبيها غالب است و فضايل در آن موج مي‌زند يا گذران عمر در اجتماعي كه مردم در جهت آشكار و گسترش دادن رذايل و زشتيها گام بر مي‌دارند آيا در چنين جامعه‌اي از تربيت اولاد و وابستگان خويش اطمينان خاطر خواهيم داشت؟! آيا در چنين جامعه‌اي امنيت اخلاقي و جاني و مالي براي ما موجود خواهد بود؟! و...

علاج عملي هم به اين است كه ابتدا كمر همت بربندد و در طي طريق بندگي از خداي تعالی توفيق طلبد آنگاه در جهت پياده كردن راهكارهايي كه در ذيل اشاره مي‌شود بكوشد:

1ـ اقامه نماز

فحشاء با تمايل و علاقۀ قلبي به آن بوجود مي‌آيد؛ زيرا از كوزه آن تراود كه در اوست و اين تمايل منافي با توجه بسوي خداست. بر اين اساس خداي تعالی مي‌فرمايد: «نماز را برپا دار؛ زیرا نماز (انسان را) از زشتيها و گناه باز مى‏دارد و ياد خدا بزرگتر است و خداوند مى‏داند شما چه كارهايى انجام مى‏دهيد»[11]

نماز نيز همان حمد و ثناء زيبايي است كه در حالتي خاص و بصورت يك عبادت مخصوص به منصۀ ظهور مي‌رسد و اين عمل و اين حالت ملازم با ترك تمايل و تعلق به منكر و فحشاء است.[12]

2ـ پايبندي به فرامين و نواهي الهي

با پايبندي به تعاليم الهي به ثمره و فلسفۀ وجودي آنها نائل مي‌شويم. اگر مى‏بينيم در اسلام با غيبت شديدا مبارزه شده يكى از فلسفه‏هايش اين است كه غيبت، عيوب پنهانى را آشكار مى‏سازد و حرمت جامعه را جريحه‌دار مى‏كند. اگر مى‏بينيم دستور عيب‏پوشى داده شده يك دليلش همين است كه گناه جنبه عمومى و همگانى پيدا نكند و...

3ـ پنهان داشتن گناهان خود و ديگران

در روایات دینی اهمیت گناه آشكار بيشتر از گناه پنهان است. در روايتى از امام رضا(ع) مى‏خوانيم: «آن كس كه گناه را نشر دهد ذليل و طرد شده است و آن كس كه گناه را پنهان مى‏دارد مشمول آمرزش الهى است».[13]شايد در همين راستاست كه حتى رفتن نزد حاكم شرع و شهادت عليه اشخاص مبنى بر زنا يا لواط براى شهود مى‌تواند ـدر صورت جمع نشدن شرايط خاص آن ـ موجب حد قذف باشد. يعنى حتى براى اين نوع شهادت دادن در دادگاه هم در شريعت اسلامى ترغيب و تشويق صورت نگرفته باشد تا اينگونه اسرار حتى المقدور مخفى بماند.[14]

[1] ـ طریحی،فخرالدین؛مجمع البحرین،تحقیق سید احمد حسینی،المکتبه المرتضویه واژه ،ذيل واژۀ«فحش» ؛ راغب اصفهانى، حسين بن محمد؛ المفردات في غريب القرآن، تحقيق: صفوان عدنان داودى،‏ نشر دارالعلم الدار الشامية، چاپ اول‏،1412 ق، ذيل واژۀ«فحش» و مصطفوي،حسن؛التحقيق في كلمات القران الكريم،مؤسسه الطباعه و النشر وزارت فرهنگ و ارشاد، چاپ اول،1371ش،،ذيل واژۀ«فحش»

[2] ـ سوره شورى آيه 37

[3] ـ نور:19؛ مكارم شيرازى، ناصر؛ تفسير نمونه، دار الكتب الإسلامية،1374 ش، چاپ: اول،‏ ج ‏8، ص: 160ـ161 ؛و ج‏14، ص: 404

[4] ـ کلینی،یعقوب؛اصول کافی،تحقیق علی اکبر غفاری،نشر دارالکتب الإسلامیة،چاپ ششم،1375ش،ج2،ص357،ح2

[5] ـ شيخ حر عاملى؛وسائل الشيعة، مؤسسه آل البيت عليهم‏السلام قم، 1409 هجرى قمرى،ج12،ص295،ح16343؛ البته اين مسئله استثناهايى دارد از جمله موضوع شهادت در دادگاه و يا مواردى كه براى نهى از منكر هيچ راهى جز پرده برداشتن از روى زشتكارى يك نفر وجود ندارد مى‏باشد. مكارم شيرازى، ناصر؛ تفسير نمونه، دار الكتب الإسلامية،1374 ش، چاپ: اول ، ج‏14، ص: 408

[6] ـ مكارم شيرازى، ناصر؛ تفسير نمونه، دار الكتب الإسلامية،1374 ش، چاپ: اول،ج14،ص407

[7] ـ همان،ص406

[8] ـ بقره:168

[9] ـ قرائتي ،محسن؛امر به معروف و نهي از منكر،نشر مركز فرهنگي درسهايي از قرآن، چاپ دوم،1376ش،ص83

[10] ـ همان ،ص304

[11] ـ عنكبوت :45

[12] ـمصطفوي،حسن؛التحقيق في كلمات القران الكريم،مؤسسه الطباعه و النشر وزارت فرهنگ و ارشاد، چاپ اول،1371ش، ذيل واژۀ «فحش»

[13] ـ کلینی،یعقوب؛اصول کافی،تحقیق علی اکبر غفاری،نشر دارالکتب الإسلامیة،چاپ ششم،1375ش، ج2 ،ص428، باب ستر الذنوب،

[14] ـ مكارم شيرازى، ناصر؛ تفسير نمونه، دار الكتب الإسلامية،1374 ش، چاپ: اول، ج‏14، ص: 406

نظرات شما عزیزان: